آزمایش غربالگری

آزمایش غربالگری یکی از روش هایی است که به کمک آن مادران باردار، هم از وضعیت از نظر سلامتی و هم از ابتلای جنین خود به بیماری های مادرزادی و نواقص احتمالی مطلع خواهند شد به همین علت اهمیت آزمایش های غربالگری بسیار بالا می باشد.

برای انجام آزمایشات غربالگری به صورت کامل می توانید به آزمایشگاه های طب برای غربالگری مادران و غربالگری نوزادان مراجعه نمایید.

آزمایش غربالگری چیست؟

قبل از هر چیز و بررسی اهمیت آزمایش های غربالگری بهتر است تا بدانید آزمایش غربالگری چیست؟ برای مشخص شدن وجود بیماری مادرزادی و یا احتمال آن در جنین، باید آزمایش غربالگری انجام شود، این آزمایش سلامت فرزند شما را مشخص خواهد کرد در نتیجه اهمیت آزمایش های غربالگری را می توان بسیار بالا دانست.

برای انجام این آزمایشات لازم به نگرانی نیست زیرا صدمه ای به شما و یا جنین در حین آزمایش وارد نخواهد شد بیشتر آزمایش های غربالگری غیر تهاجمی یا Noninvasive هستند، یعنی برای انجام آن نیازی به شکافتن بدن نمی باشد و به راحتی از طریق ابزارهای پیشرفته امکان مشاهده درون بدن میسر خواهد شد.

بعد از مثبت اعلام شدن نتایج غربالگری، برای رسیدن به پاسخ قطعی درباره مشکل جنین باید آزمایش های تشخیصی انجام شود. برخی از آزمایش های رایج غربالگری ساده هستند، برای مثال آزمایش تحمل گلوکز برای تشخیص دیابت بارداری بوده اما برخی دیگر از انواع آزمایش غربالگری برای موارد خاص تجویز می شوند.

همچنین این نکته را هم باید اضافه کنیم که آزمایش های غربالگری معمولا در هر یک از مراحل از غربالگری سه ماهه اول و یا غرباگری سه ماهه دوم بارداری انجام میگیرد. در برخی مواقع نیز آزمایش غربالگری به صورت ترکیبی انجام می شود و در صورت وجود مشکل در نتیج آزمایش احتیاج به آزمایشات تکمیلی می باشد.

اهمیت آزمایش های غربالگری برای چه کسانی بالا است؟

اهمیت آزمایش های غربالگری ممکن است برای برخی بسیار بالاتر از افراد دیگر باشد، به عنوان مثال افرادی که سابقه بیماری های مادرزادی دارند البته ممکن است بعضی از اعضای خانواده سابقه نقایص و یا سندرومی نداشته باشند اما با این وجود برای جنین مشکلاتی به وجود آید. بنابراین توصیه می شود همه خانم ها در هر سنی تست های غربالگری را انجام دهند.

مراحل آزمایش غربالگری

مراحل انجام آزمایش غربالگری شامل هر یک از موارد زیر می باشد که در ادامه به معرفی هر کدام پرداخته ایم:

• غربالگری سه ماهه اول دوران بارداری
• غربالگری سه ماهه دوم دوران بارداری
• غربالگری ترکیبی دوران بارداری

آزمایش غربالگری سه ماهه اول دوران بارداری

آزمایش های غربالگری سه ماه اول از اهمیت آزمایش های غربالگری بالایی برخوردار است این آزمایش را در ۱۱ الی ۱۳ هفتگی انجام می دهند که شامل هر یک از آزمایش های زیر می شود:

· سونوگرافی: به کمک امواج صوتی از جنین درون رحم تصویر برداری می شود که از این طریق وضعیت و اندازه جنین را می توان تشخیص داده و مورد بررسی قرار داد و همینطور می توان مشخص کرد مادر در چه ماه و روزی از بارداری خود قرار دارد. همچنین در این آزمایش سونوگرافی در سه ماهه اول دوران بارداری می توان نقص های احتمالی در رشد اندام ها و استخوان ها را نیز تشخیص داد که می تواند از مهمترین اهمیت آزمایش های غربالگری در این مرحله باشد.

· آزمایش های خون اولیه: آزمایش خون در دو نوع “آزمایش غربالگری یکپارچه ترتیبی” و “آزمایش غربالگری یکپارچه سرم” انجام می شود که برای بررسی برخی مواد موجود در خون مانند پروتئین مرتبط با بارداری می باشد.

· نمونه برداری از پرزهای جفتی: یک نوع آزمایش با نمونه برداری از بافت جفت یا پلاسنتا است که معمولا از ۱۰ تا ۱۲ هفتگی انجام خواهد شد و موارد اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون یا نقص های مادرزادی در این آزمایش مورد بررسی قرار می گیرد.این آزمایش در تشخیص سلامت فرزند شما بسیار می تواند تاثیر داشته باشد و اهمیت آزمایش های غربالگری در اطمینان از سلامت جنین می باشد.

لازم به ذکر است که در تست غربالگری سه ماهه اول بارداری (First Trimester Screening = FTS) دو نوع اندازه ‏گیری به همراه سن مادر مورد استفاده قرار می‏گیرد تا ریسک سندرم داون، تریزومی ۱۸ و تریزومی ۱۳ محاسبه شود.

در غربالگری سه‌ ماهه اول خانم باردار از ابتدای هفته ۱۱ (۱۱W+۰D) تا انتهای هفته ۱۳ (۱۳W+۶D) برای انجام تست به آزمایشگاه ارجاع می‌شود (بهترین زمان انجام تست در فاصله ۱۲W+۰D تا ۱۳W+۶D است).

از آنجا که این تست در سه‌ ماهه نخست بارداری انجام می‌ شود و همزمان مارکرهای بیوشیمیایی و سونوگرافی را در نظر می‌ گیرد، غربالگری توأم سه ماهه اول نامیده می‌ شود. که اهمیت آزمایش های غربالگری در این دوره بسیار بالا می باشد.

این نوع غربالگری مشکلات غربالگری‌ های جداگانه بر اساس مارکرهای بیوشیمیایی (PAPP-A و Free βhCG) و مارکر سونوگرافی (NT) را که در گذشته هر یک به تنهایی انجام می‌ شدند، را رفع خواهد کرد.

آزمایش غربالگری سه ماهه دوم دوران بارداری

غربالگری دومنیز همانند سه ماهه اول در سه مرحله زیر انجام می شود که در ادامه به صورت مختصر توضیح داده ایم:

· آزمایش خون: آزمایش کوآد مارکر (quad marker) نوعی از آزمایش خون بوده که در سه ماهه دوم دوران بارداری انجام می شود و برای بررسی نواقص مادرزادی و ژنتیکی مانند سندروم داون انجام خواهد شد که در میان اهمیت آزمایش های غربالگری دارای اهمیت بالایی می باشد.

· آزمایش گلوکز: این آزمایش نیز برای تشخیص دیابت در دوران حاملگی برای اکثر بارداران انجام می شود که در صورت مثبت بودن دیابت ممکن است به دلیل درشت بودن فرزندان به جراحی و عمل سزارین برای زایمان نیاز شود.

· آمینوسنتز: نوعی از آمنیوسنتز برای تشخیص اختلالات ژنتیکی مانند مهره شکاف و سندروم داون استفاده می‌شود.

اهمیت آزمایش های غربالگری برای تشخیص سلامت جنین و نوزادان بسیار بالا است با توجه به شیوع نسبتاً فراوان سندرم داون، طی ۱۰ سال گذشته روش ‏های گوناگونی برای تشخیص پیش از تولد این بیماری خطرناک فراهم شده است. اما به‏ دلایل متعدد همچون به‏ دنبال داشتن خطر سقط و هزینه زیاد انجام تست، امکان انجام این روش‏ ها برای تمامی زنان باردار وجود نخواهد داشت.

به ‏همین دلیل در سال ‏های اخیر روش‏ های غربالگری برای شناسایی زنان باردار که بیشتر در معرض خطر هستند ابداع شده و این افراد به ‏عنوان واجدین شرایط برای انجام روش ‏های تشخیصی محسوب می ‏گردند تا از سلامت جنین و فرزند خود مطمئن شوند و یا در صورت مشکل بتوانند در سریع ترین زمان به آن رسیدگی نمایند.

آزمایش غربالگری ترکیبی دوران بارداری

در سالیان اخیر انواع گوناگونی از روش‌ های غربالگری برای شناسایی زنان بارداری که احتمال ابتلاء جنین آنان به سندرم داون بالاست، ابداع شده است. در صورتی که نتیجه تست‌ غربالگری مثبت باشد برای این گروه از زنان باردار به تشخیص پزشک متخصص تست ‌های تشخیصی انجام خواهد شد. آمنیوسنتز و CVS (به دست آوردن سلول‌ های جنینی و بررسی کروموزومی آن ها) از جمله تست ‌ها در این زمینه محسوب می شوند.

تفاوت روش‌ های تشخیصی و غربالگری در این است که در تست تشخیصی، یک نتیجه مثبت به معنی وجود قطعی بیماری یا وضعیتی خاص می باشد، اما در تست غربالگری، هدف از انجام تست، ارزیابی ریسک (احتمال) وجود بیماری یا یک وضعیت خاص است. پس در تست ‌های غربالگری، یک نتیجه مثبت تنها افزایش ریسک را نشان می ‌دهد. در عین حال، روش‌ های غربالگری برخلاف روش‌ های تشخیصی بی‌ خطر و کم‌ هزینه ‌می باشند.

توجه داشته باشید که بروز سندرم داون با سن زن باردار ارتباط مستقیم دارد به طوری که خطر تولد نوزاد مبتلاء به سندرم داون تا ۳۰ سالگی تقریباً ثابت و حدود ۱ در ۱۰۰۰ می باشد، اما پس از آن به صورت تصاعدی افزایش می‌ یابد به طوری که در ۳۵ سالگی به ۱ در ۲۵۰ و در ۴۰ سالگی به ۱ در ۷۵ می‌ رسد. با این حال ۸۰% موارد سندرم داون در زنان زیر ۳۵ سال بروز می کند (زیرا تعداد بارداری در این سنین بسیار بالاتر می باشد).